PGB moet blijven

Beste lezers, het is nog steeds tamelijk stil aan het onderwijspolitieke front. De eerste aankondigingen van jongetje Mark zijn natuurlijk al geweest dat "niemand er op vooruit" zal gaan. Op de derde dinsdag van september worden er allerlei draconische maatregelen verwacht. Daar zit het onderwijs ongetwijfeld ook bij. De vraag is natuurlijk of we op die beruchte 300 miljoen nog extra gepakt gaan worden.

Aangezien gebleken is dat zowel de beleidsmakers als de woordvoerders in de Tweede Kamer geen benul hebben waar het om gaat kunnen we best zaken verwachten als: "De klassen kunnen best naar 14" of "Ach, een directeur? Nergens voor nodig".

Het PGB gaat natuurlijk ongenadig worden aangepakt, maar is dat nou wel zo verstandig? Nou nee, zeggen wij van wijzijnverbijsterd met ons boerenverstand. Zorg in natura is namelijk duurder, dus het levert geen bezuiniging op.

In het FD een artikel van de hand van Werner Brouwer en Job van Exel; Beide zijn verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, als hoogleraar respectievelijk senior onderzoeker van het instituut van beleid en management gezondheidszorg.
Het persoonsgebonden budget (pgb) stelt mensen van wie is vastgesteld dat ze recht op zorg hebben, in staat deze zelf te regelen. Pgb-houders krijgen niet, zoals de meeste mensen, zorg ‘in natura’, maar ontvangen een bedrag — dat overigens lager is dan de kosten die zij anders zouden hebben gemaakt. Als de regeringsplannen doorgaan, zullen nog maar heel weinig mensen in aanmerking komen voor een pgb. Er zijn drie belangrijke redenen om te vrezen voor de gevolgen van deze maatregel.

Allereerst is de vraag in hoeverre werkelijk kosten worden bespaard en voor wie. Het pgb is namelijk ongeveer een kwart minder hoog dan de verwachte kosten die pgbhouders maken als ze reguliere zorg gebruiken. Aangezien de huidige pgb-houders allemaal recht hebben op zorg zullen ze, als ze het pgb kwijtraken, kunnen overstappen naar de reguliere Daardoor stijgen de kosten juist. Wie krijgt deze rekening gepresenteerd? De AWBZ wordt steeds meer verkaveld en delen worden overgeheveld naar zorgverzekeraars en vooral gemeenten. Die laatste lopen een toenemend financieel risico in dit opzicht.

Ten tweede zal de maatregel dus vooral tot kostenbesparing leiden als sommige pgbhouders geen beroep doen op reguliere zorg. Dat dit zal gebeuren is aannemelijk. Een aanzienlijk deel van de mensen die nu een pgb hebben, gebruikte daarvoor geen reguliere zorg. Bijvoorbeeld omdat deze niet beschikbaar was, men de kwaliteit ervan ontoereikend vond, of de gewenste zorgvorm niet bestond. Dit verklaart deels de kostenstijgingen. Het pgb maakte het voor sommigen bijvoorbeeld mogelijk om (beschermd) zelfstandig te wonen of de zorg te laten draaien om hun leven in plaats van hun leven om de zorg. Juist de mensen die baat hebben bij een pgb dreigen straks dus achter te blijven met een verlies aan welzijn. En dat terwijl de pgb-regeling nu juist beoogde om de zorg vraaggerichter te maken.

Ten derde stelt de pgb-regeling mensen in staat hun omgeving actiever in het zorgproces te betrekken. Onder andere door betaling van mantelzorgers. Betaling maakt het voor mantelzorgers mogelijk om meer tijd beschikbaar te stellen. Dat is cruciaal omdat grote tekorten aan personeel worden voorzien, juist in de langdurige zorg. De staatssecretaris stelt in haar beleidsbrief dat de pgb-regeling ‘mantelzorgers verleidt om hun zorg vanuit collectieve middelen te financieren’. Zij vindt dit ‘haaks’ staan op een toekomstbestendige langdurige zorg. Gezien de verwachte personeelstekorten lijkt het omgekeerde eerder waar.
Tegelijkertijd lijkt de staatssecretaris wel te hopen op een verhoogde inzet van mantelzorg wanneer de pgb-regeling wordt versoberd. Ook dat is onrealistisch, want een deel van de huidige betaalde mantelzorgers zal zonder betaling weer (meer) elders moeten werken. De groep mantelzorgers wordt dus alleen maar kleiner, terwijl ze al krimpt door vergrijzing, de toename van alleenstaanden, de groeiende arbeidsparticipatie onder traditionele mantelzorgers en de toenemende afstand tussen ouders en kinderen. Daarbij is de gemiddelde mantelzorger al zwaarbelast door de combinatie van mantelzorg met een baan. Het is logisch dat de overheid iets moet doen aan de stijgende zorguitgaven. Het nagenoeg afschaffen van de pgb-regeling is echter geen oplossing, het creëert veeleer problemen. Al valt het pgb weg, het recht op zorg blijft.
Een betere route is aanscherpen van de aanspraken op zorg in de AWBZ. Het moet helder zijn voor wie wanneer welke collectief gefinancierde zorg nodig en beschikbaar is. Ook kunnen de regels voor de betaling van mantelzorgers en de verantwoordingsplicht worden aangescherpt. Ongepast zorggebruik moet uiteraard worden tegengaan.
Maar als mensen binnen die grenzen de regie over hun eigen zorg willen voeren, moet dit juist gestimuleerd worden. De zorg die zij hun vraag en kan gebruiken, is immers niet duurder dan reguliere zorg, sluit beter aan op nieuwe zorgverleners aantrekken.
Dat alles is dringend gewenst.